Eerlijk gezegd weet ik nog steeds niet goed wat ik van het boek vind... Aan de ene kant was het heel mooi, aan de andere kant had het iets té veel situaties waar je bijna onmogelijk iets van kan snappen -- na één keer lezen.
Het is een boek wat perfect aansluit op de amerikanisering waarmee we allemaal te maken hebben en waar de jongere generatie vaak op zoek naar lijkt te zijn. Wat dat betreft heeft de in Amerika woonachtige Deniz Kuypers hier een voordeel mee, al lijken sommige delen niet helemaal netjes vertaald -- wat weer een nadeel kan zijn.
De eerste bladzijde is gelijk herkenbaar, herkenbaar voor iedereen die ooit de verschrikkelijkheid heeft gehad om naar een begrafenis/crematie te gaan. Daar begint het eerste deel De laatste verdwijning, waarin Moss voor het eerst zijn jeugdliefde Dani weer ziet, ook al is ze totaal onherkenbaar geworden. Moss gaat dus terug naar Merton voor de begrafenis van een oud-leraar: Coleman Kane, die overigens dé droomleraar was -- daar kan elke leraar op het Vechtstede College nog iets van opsteken. Dankzij een sneeuwstorm verandert zijn korte bezoek in een langdurige reis (van herinneringen). Moss besluit een motelkamer te zoeken. Eenmaal gevonden gaat hij op zoek naar een diner waar het niet te druk maar niet te rustig is, waar het perfect is om in je eentje te eten. Wanneer hij bij een diner naar binnenstapt komt hij Dani weer tegen, ze besluiten samen te eten en raken aan de praat. Vooral Dani praat, sterker nog: ze vertelt haar hele levensverhaal. Dani bestelt de ene Irish Coffee na de andere, met gevolg dat ze niet naar haar eigen hotel en kan rijden. Ze moét wel op de motelkamer bij Moss blijven slapen.
Dan begint het tweede deel van het boek: Een nieuw leven. Dit is het verhaal in het verhaal, een flashback. Van dit deel kon ik erg genieten omdat er door deze terugblik veel duidelijk wordt. Bovendien leuk om te lezen hoe Dani en Moss met elkaar om hoorden te gaan. De mooiste 'quote' uit dit deel vond ik: 'Zouden alle kansen die we missen, ons ook missen?'
Dit tweede (korte) deel wordt al snel vervolgt met het derde en laatste deel. Dit deel bestond eigenlijk uit één lange alinea en was het meest filosofisch. Vooral in het midden was het moeilijk te begrijpen: Moss is op zoek naar de hut van Coleman en springt plots in het ijskoude water, waarin hij (zowat) dood gaat. Daarna pakt het boek weer doodleuk de verhaallijn op. Eerst kon ik hier geen touw aan vast knopen totdat ik de eerste zin van deze (eindeloze) alinea weer las:
'waren ons maar twee identieke werelden gegund, dacht hij, de ene echt, de andere een droom. Een droomwereld om het leven uit te proberen, zonder dat dit gevolgen heeft op de realiteit.'
En dat is precies wat Moss deed in zijn droomwereld, hij probeerde het leven uit, sprong in het water, ging bijna dood zonder dat dit gevolgen had op de realiteit.
Uiteindelijk is het Dani die hem verkleumd van de kou vindt en hem redt. Het einde vond ik prachtig.
Recensie van Guus Bauer (Tzum):
Een talent voor de ongemakkelijke situatie
De titel van de tweede roman van de in San Francisco woonachtige Nederlander Deniz Kuypers (1981), Het ruisen van de wereld, doet een groots opgezet breedsprakig werk vermoeden. Maar de kracht van dit boek ligt in ‘het kleine geluid’. Dat draagt soms verbazingwekkend ver, indien het zonder taalkundige poespas de ether in wordt gezonden. De roman speelt zich grotendeels af aan de oevers van Lake Tahoe, een van de grootste, en belangrijker voor het verhaal, een van de diepste meren van Noord-Amerika op de grens tussen Californië en Nevada. Het bergachtige terrein rond Tahoe trekt vele toeristen. Een hoop versmaden daarnaast een bezoekje aan een van de vele (door Indianen gerunde) casino’s niet.
Hoofdpersoon Moss is voor het eerst sinds twintig jaar weer naar het op twee uur rijden van zijn woonplaats gelegen dorpje Merton aan de noordoostelijke oever van Tahoe gekomen. Het is bijna Thanksgiving (de vierde donderdag in november) en het heeft behoorlijk gesneeuwd. Hij is gekomen om de laatste eer te bewijzen aan zijn oude leermeester. Maar feitelijk zoekt hij, al wil hij het zelf eigenlijk niet toegeven, vergetelheid in de weidsheid van het landschap. Zijn huwelijk is ontbonden en hij is depressief. De traditionele escapistische misvatting van de stadse jongen: op het platteland is het beter. De natuur zal hem redden. (Komt ook voor bij de zo goed als onbewoonde eilandvariant.)Sinds de scheiding vorig jaar van Sophie kwam zijn verbeelding steeds vaker aanzetten met scenario’s die hopelozer waren dan de werkelijkheid, in een poging zelfmedelijden buiten de deur te houden.
Eerder zullen de bergen en het meer waarover tal van legendes de ronde doen hem verzwelgen. Maar ergens vindt hij dat ook goed. In de aula van het uitvaartcentrum ontmoet hij een dikke vrouw die irritant amicaal tegen hem is. Hij schat haar van zijn eigen leeftijd, ergens achterin de dertig. Daarnaast is er nog een tengere Zuid-Amerikaanse vrouw aanwezig, de verpleegster van de voormalige professor Coleman Kane. Twee jaar heeft Moss ooit les van hem gehad aan de universiteit van San Francisco. Een dermate bevlogen en levenslustige man, dat de dood bijna geen vat op hem kón hebben. Coleman had zich teruggetrokken in een hut in de bergen. En als zijn bewonderde leermeester al voor die optie had gekozen, dan…
De amicale dikke vrouw blijkt zijn studentenliefde Dani te zijn. Iemand die hij abrupt heeft verlaten, net als zijn vrouw Sophie. Op het moment dat dat duidelijk wordt, komt de roman als het ware tot bloei. Kuypers heeft een talent voor de ongemakkelijke situatie.
Ergens vanochtend moest hij in tweeën zijn gesplitst. Een deel van hem, het deel waar hij gewoonlijk controle over had, was achtergebleven in bed want hij hoorde zichzelf vragen: ‘Wil je vanavond samen iets eten? Of ga je alsnog de snelweg proberen?’
Dani zegt dat ze hem al genoeg de oren van het hoofd heeft gekletst en stelt voor om contact te houden. Daar waren ze vroeger ook zo goed in, antwoordt hij, onbedoeld spottend waar hij met een lichte noot wilde afsluiten.
Moss heeft – net als Kuypers, maar die aan de UVA in Amsterdam – Engelse literatuur gestudeerd en is al minstens twee decennia bezig met het schrijven van de ‘grote roman’. U voelt de donderbui al hangen. Veel praatjes, een paar probeerseltjes, veel loze beloftes, bij wijze van spreken bij elke verjaardag weer dezelfde plannen. Terwijl Kuypers Moss toch bij tijd en wijlen mooie stukken in de schoenen schuift. Wat te denken van het verhaal dat er honderden, misschien wel duizenden lichamen in het meer drijven, volledig geconserveerd door de ijzige kou van het diepe meer. Maffiapakken, Chinese spoorwerkers en nog verder terug in de tijd de Washoe-indianen. Het water als balsemvloeistof.
Omdat hij niets te lezen heeft op de motelkamer die hij heeft geboekt, gaat Moss nog even het dorp in. In een diner loopt hij ‘toevallig’ Dani weer tegen het lijf. Hij ontkomt er niet aan om alsnog met haar te eten. De gastvrouw leidt hen naar een tafel voor twee. Liever had hij zich van haar ontdaan.
Terecht, denk je in eerste instantie. Dani trakteert Moss op een intriest verhaal over haar mislukte huwelijk. Moss velt geen oordeel, althans niet hardop. Ik zei het al eerder: Kuypers psychologiseert sterk. Dani drinkt zich een stuk in de kraag en Moss neemt haar met veel tegenzin mee naar zijn motel. Wat is er twintig jaar eerder gebeurd tussen hen beiden in dit dorp? Wie kwamen ze eigenlijk los van elkaar echt begraven? De zwaarwegende gebeurtenis heeft sindsdien hun leven beïnvloed. Zo blijkt uit een terugblik.
Tussendoor heeft Moss telefonisch contact met Sophie. De vrouw die dacht dat ze oud met hem zou worden. Tijdens een reisje samen, de befaamde tot mislukken gedoemde reddingspoging van een relatie, zagen ze een oud echtpaar. Zo zullen wij ook zitten, zei Moss tegen Sophie. Woorden die hol waren, woorden die hij alleen maar uitprobeerde. Moss is een eeuwige escapist. Iemand die, ondanks al zijn pillen, geen rust kan vinden. Iemand voor wie, zoals Kuypers het zo mooi zegt, de wereld te hard afgesteld is.
De ruis tussen Sophie en Moss, de ruis tussen Dani en Moss is weergegeven in dialogen die in contrast zijn met de overweldigende natuur. Het is het onvermogen tot onvoorwaardelijk liefhebben van de rusteloze man. De literatuurliefhebber die alleen papiertechnisch van het leven weet.
Ondanks wat boeken je wijs proberen te maken, wordt een leven niet geleefd in grote lijnen, maar in details.
Het kleine geluid dat ver draagt. Het detail, het noodlot, het toeval dat verreikende gevolgen kan hebben. Eigenlijk zoekt Moss, net als elke schrijver ‘een droomwereld om het leven uit te proberen, zonder dat dit gevolgen heeft op de realiteit’. Hangend op de brug boven Lake Tahoe en zittend vlak bij de verlaten hut van Coleman aan de oever van het meer, reist Moss naar de dieptes van het meer en van de tijd. Dat blijft de mens (de schrijver) over om zeker te zijn van de plek op de wereld.
Bron: http://www.tzum.info/2014/11/recensie-deniz-kuypers-het-ruisen-van-de-wereld/
